ТААТТА ЭБЭМ НОМОХТОРО

Амырыыннаах курааннарга

Аһыҥанан сырдырҕаабыт,

Абыраллаах өҥ уугунан

Арыт туолан таһымнаабыт,

Аатырбыт Таатта эбэккэм

Атаахтаппыт биир уолун

Аҕам өтөҕүн аттыттан

Амалыйа туойан эрэбин.

Эрэйи билбитиҥ быһыытынан

Этиий эрэ кырдьыгынан?

Хаһан этэй хобуоччулар

Хороҥ оккор саспыттара,

Хоп-сип дьааттаах охторунан

Көхсүгэр, түөскэр ыыппыттара?

Оннук дьаакка сүһүрэҥҥин

Олоххор ыар кэмнэрдээҕиҥ.

Бастыҥ дьоҥҥун сүтэртээҥҥин

Баламат аһыыга түспүттээҕиҥ.

Хаста хахсаат, улуйуу

Хампа күөххүн суйдаабытай?

Хаһан, тоҕо өлөр-өлүү

Халҕаннаргын тоҥсуйбутай?

Таатталары хара балыыр

Туманынан муннарбытай,

Сымыйанан буруйдааһын

Сымалатынан соппутай,

Аралыйар ыраас уугар

Араас сыыһы куппутай,

Аакка киирбит араҕас арыыҥ

Амтаныныын сүппүтэй?

Үгүс киһи билбэтинэн,

Үрдүттэн быһа дьаһайаннар.

Бар-дьоҥҥор эппэккэлэр

Барытын саба тарыйаннар,

Таатта ааккын эспиттэрэ

Туора сотон кээспиттэрэ…

Кыыһар – ыыһар саһарҕалыы

Кырдьык кыайда саҥалыы.

Иккис күннүү чэмэлийдэ

Ийэ сиргэ иэнигийдэ.

Дьааттаах охтоох донуосчуктар

Дьабыннарыгар көттүлэр,

Үрүө-тараа ыстаннылар

Үөдэн түгэҕэр түстүлэр.

Кылаасынас кэмэ дэнэр

Кырдьык илэ кэпсэнэр,

Кирдээх иһэх сиппиллэр

Кэрэ кэмнэр үүннүлэр.

Оҕо аймах имэ кэйэр,

Ойуунускай илэ кэлэр.

Таатта кыыма чаҕылыҥныыр,

Талахтарга чыычаах ыллыыр.

Талба-налыы сыһыыларга

Туйаарыма хаамыталыыр.

Ытык Күөлбүт пааркатыгар

Үрүҥ Уолан кылыйталыыр.

Айар, ыллыыр кэрэ кэмнэр

Астаах дьоро киэһэлэр,

Сүрэхтэргэ сайа киирэр

Сылааһынан илгийэр,

Байым дьоллоох тусаһата

Буолла Таатта хонуута!

Алмаастаах Сахам сирин

Арылы маҥан туһахтата,

Алдан эбэ мааны кыыһа

Аатырар киэҥ Тааттата!

Чэй-эрэ, сүһүөххэр туран

Чэрдээх түөскүн өтөтөн,

Өлө сыһан тиллибиттии

Өрө күүрэн тэнийбэхтии,

Кустук уота ыҥырар

Коммунизм аартыгар,

“Таатта иһэр” дэттэрэ

Тарайа көтүүнэн сиэллэрэ,

Айан ырыатын ыллыы-ыллыы

Аймах дьоҥҥун ыҥырталыы,

Ньургун Боотур атыныы

Дьулусханнык айаннаа!

М.Г. Соров II

 

ОЛОХ ОЧУРУГАР ОҔУСТАРБЫТ ОРТО САХА ТУҺУНАН НОМОХ

Саҕахха этиҥнээх ардах былыттара

Сарбаспыттарын аахайбакка,

Ыраас ырабын туругурдар

Ыар үлэттэн сынньана сыттахпына,

Таптал

Талыы чыпчаала буолбут ороммуттан

Түүн ортото

Түүлээх илии соһон түһэрбитэ,

Хара суордуу

Хатаннык кыланар

Хара массыынаҕа,

Хандалылаан баран, умса бырахпыта…

 

Уокка

Ууну ыспыттыы,

Умнуллубута урукку олоҕум –

Сутурук,

Суус тыл,

Суоһурҕаныы

Ытыйбыттара холоруктуу

Ыас хара былытынан бүрүллүбүт

Ыллыктаах санаабын –

Ааппын,

Аласпын

Атыылааммын

Аньыыга киирбитим…

 

Хаанымсахтар

Хараардыбыт ааттарын оннугар

Уон үс отут тоҕус диэн сүрэхтэнэн

Устубутум кирдээх сүүрүк устун

Дэллэрийэ,

Дьэллик ыттыы

Өлүү-тиллии чүөмпэтигэр

Өрүтэ харбыалаһаа,

Киһи аатын сүгэр

Кирбиини

Тиис-тыҥырах тиийэринэн

Тиниктэһэ, биликтэһэ, сиһиктэһэ…

 

Күрэҥсийбит күннэр-дьыллар

Күрүлгэннии суккуллан ааспыттара –

“Биир сымыыт ханна сытыйбатаҕай,

Биир уол оҕо ханна өлбөтөҕөй!..”

Олох тимир талкытын

Оһуу-Тоһуу тиистэригэр

Имиллэн-эллэнэн,

Икки атахпар арыычча тирэнэн

Эргиллибитим,

Эрэйи-буруйу

Эҥээрбинэн тэлэн…

 

…Үгүс көлөһүммүн тохпут,

Үлэһит норуот барҕарыытыгар анааммыт

Үлэм

Үнүгэстэрэ тыллыбатахтар,

Тапталым

Талыы чыпчаала буолбут оронум,

Кумах куйаарыгар кубулуйан,

Куурбут-хаппыт, уолбут…

Өлбөтөхпөр үөрэн

Өстөөхтөрбүн

Өһөөбөккө,

Хараардыллыбыт ааттаах

Хаамабын инним хоту,

Алааһым устун

Аа-дьуо…

Гаврил Андросов

 

ДЬОН СОРУТТАН ДЬОЛЛОНОН

Үлэһит дьон өрө турбута,

Батталы умсары уурбута

Сүүс сыл-биир үйэ

Ааһа охсубут хайы-үйэ.

 

Турбута уот кыһыл халҕаһа,

Батталлаах баттаабыт алҕаһа.

Турбута уордайбыт хамнааччык –

Үйэтин тухары хам аччык.

 

Ол кэмҥэ куһаҕан санаалаах-

Мөкүнү үөскэтэр аналлаах

Дьон-сэргэ олоҕор киирбитэ,

Киирээт да харааччы иирбитэ.

 

Үтүөкэн дьоннору үктэтэн,

Сымыйа буруйу сүктэрэн

Дьон-норуот соруттан дьоллонон

Аастаҕа ким эрэ олорон.

 

Хаайыыттан эргиллэн кэлбэтэх,

Билигин аахтахха дьэ элбэх-

Үгүстэр өлбүттэр ыарыыттан,

Хаатырга олоҕо ыарыыттан.

 

Элбэх кыһыл хаан тохтубут,

Элбэх чулуу дьон охтубут

Ынырык да кэмнэр ааспыттар,

Сыл-хонук түгэҕэр саспыттар…

 

Инники олоххо эрэллээх,

Ааспыт кэм туһунан кэрэлээх.

Ол ону туоһулуур кырдьыктар

Билигин даҕаны сырдыктар.

И. Колодезникова – Ымыы