1 Звезда2 Звезды3 Звезды4 Звезды5 Звезд (1 оценок, среднее: 5,00 из 5)
Загрузка...
851 просмотров

Турнин Лука Николаевич Төрөөбүтэ 105 сыла

ТУРНИН ЛУКА НИКОЛАЕВИЧ

Төрөөбүтэ 105 сыла

(13.02.1917 – 27.08.1989)

Сахалартан бастакынан хомуһу союз түһүлгэтигэр таһаарбыт, хомус дьоҥҥо-сэргэҕэ биһирэтэн киэҥ эйгэҕэ тахсыытыгар улахан үтүөлээх-өҥөлөөх Лука Николаевич Турнин Таатта улууһугар Тыараһа нэһилиэгэр орто  бааһынай дьиэ-кэргэнигэр төрөөбүтэ. Төрөппүттэрэ эрдэ өлөннөр, салгыы үөрэнэр кыаҕыттан мэлийбитэ.  Кини үөрэнэр сылларыттан уус-уран самодеятельность үгүс көрүҥнэригэр сыстаҕаһа биллибитэ, көрөөччү биһирэбилин ылар буолан испитэ. 1936 сыллаахха үөрэх министерствотын иһинэн үлэлиир уус-уран самодеятельность салайааччыларын бэлэмниир курска үөрэнэн 1937 с. Чурапчыга культура үлэһитинэн ананар. Томпоҕо, Верхоянскайга, Саккырыырга, Усуйаанаҕа барыта 17 сыл үлэлээн олохтоох норуоттар культураларын сөргүппүтэ. Кэлин дойдутугар кэлэн, Таатта народнай театрыгар үлэҕэ киирбитэ.

1948 сыллаахха Лука Турнин Бүтүн Союзтааҕы тыа сирин уус-уран самодеятельноһын бастакы көрүүгэ Д.К. Сивцев-Суорун Омоллоон салайааччылаах 10 киһилээх делегацияҕа киирэн хомус тыаһын аан бастаан Москва олохтоохторугар иһитиннэрбитэ.

1957 с. саха литературатын уонна искусствотын күннэригэр кини 28 киһилээх хомус ансаамбылынан Москваҕа тиийэн ситиһиилээхтик кыттыбыта. 1960 с. Лука Турнин РСФСР культуратын министерствотын ыҥырыытынан “Хотугу сардаҥа” диэн театрализованнай концертка кыттан биир дойдулаахтара С. Зверевы, Г. Колесовы, К. Корнилованы кытта төрөөбүт сахатын баай искусствотын билиһиннэрбитэ.

1962 с. Таатта народнай театра “Лоокуут уонна Ньургуһун” диэн пьесата Москваҕа туруоруллуутугар элбэх “кыбытык” нүөмэрдэри киллэртээн, хомуһунан хаһыа да буолан ырыалары, үҥкүүлэри доҕуһуоллаан, ыллаан, пьеса ис хоһоонун байыппыта. Кини 1969 с. РСФСР композитордарын Союһун ыҥырыытынан Сибиир уонна Дальнай Восток аҕыйах ахсааннаах норуоттарын концерыгар кыттыбыта.

Л.Н. Турнин “Татыйык”, “Үргэл сулус”, “Ийэ” диэн хомуска оонньооһуннара грампластинкаҕа ананан суруллубута. Кэлин нууччалыы тылбааһа оҥоһуллан пластинка буолан тарҕаммыта.

Саха АССР культуратын үтүөлээх үлэһитэ, “Үлэ Кыһыл Знамята” орден кавалера. Тыыл бэтэрээнэ.

2007 с. Тыараһаҕа Л.Н. Турнин олоҕун кэрэһэлиир музей тэриллибитэ. Кини аатынан 1990 сылтан республикатааҕы хомусчуттар куонкурустара ыытыллар.

 

Аартыгы арыйааччылар. – Ытык Күөл, 2012. – С. 103-104.

 

Олоҕун уонна үлэтин туһунан

 

Бастакы народнай театр : (П. А. Ойуунускай аатынан Таатта народнай театра) / хомуйан оҥордулар: С. Г. Антоев [уо. д. а.]. – Дьокуускай : Бичик, 2012. – 160 с.

Иһинээҕититтэн : Москваҕа, Кремль театрыгар / Анастасия Колпашникова. – С. 19-20 ; Чаархааннаах Хобороос : [Л. Н. Турнин ахтыллар] / П. Меккюсяров. – С. 74 ; Лука Турнин сабыдыалынан / Татьяна Винокурова. – С. 80-81 ; Хомус тыаһын дьүрүһүтэн / Петр Меккюсяров. – С. 106-108 ; ХХ үйэ чулуу хомусчута / Константин Винокуров. – С. 115-116.

Дьүрүһүй, сахам хомуһа : (хомуурунньук) / И. А. Аргунов аатынан Ытык Күѳл киин библиотеката ; хомуйан оҥордулар: С. В. Ефремова, С. С. Игнатьева, С. Т. Кычкина. – Ытык Күѳл : [и. с.], 2017. – 78 с.

Киэҥник сураҕырбыт хомусчут / хомуйан оҥордулар: М. С. Андросова, Е. И. Софронова. – Ытык Күөл : [и. с.], 2011. – 77 с. : фот. – (Улусная тип.).

Турнин Лука Николаевич : (13.02.1917 – 27.05.1989) : [кылгас биогр.] // Аартыгы арыйааччылар : биобиблиографическай справочник / “Таатта” хаһыат редакцията” автономнай тэрилтэ, И. А. Аргунов аатынан Таатта улууһун киин б-ката ; [хомуйан оҥордулар: Т. Д. Бочорукова уо. д. а.]. – Ытык Күөл, 2012. – С. 103-105. – Библиогр.: с. 104-105 (11 назв.).

Турнин Лука Николаевич : (1917-1989) // Трудовая слава Якутии : почетные граждане Республики Саха (Якутия), городов и улусов. – Якутск, 2006. – Т. 2. – С. 254.

Турнин Лука Николаевич : (1917-1989) // Энциклопедия культуры и искусства Якутии / Министерство культуры и духовного развития Республики Саха (Якутия) ; [составители: В. А. Босиков [и др.]. – Якутск, 2011. – С. 522.

 Турнин Лука Николаевич – великий хомусист, подвижник национальной культуры / составители: Е. П. Чехордуна, И. Л. Соломонова. – Якутск : ОАО “Медиа-холдинг “Якутия”, 2017. – 265 с.

Турнин туһунан : (ахтыылар) / хомуйан оҥордо А. Н. Канаева. – Чычымах :  [и. с.], 2002. – 15 с.

Улуу талааҥҥа сүгүрүйэн : (хомуурунньук) / И. А. Аргунов аатынан Ытык Күѳл киин библиотеката ; хомуйан оҥордулар: С. В. Ефремова, С. С. Игнатьева, С. Т. Кычкина. – Ытык Күѳл :  [и. с.], 2017. – 61 с.

Федорова, Н. [Лука Николаевич Турнин…] // Хомус и мой Мир = khomus and my world / Сайдыко-Наталья Федорова. – Якутск, 2011. – С. 49.

Чахов, А. И. Лука Николаевич Турнин – аатырбыт хомусчут // Өбүгэлэрбит музыкаларын төрүт дорҕоонноро / А. Чахов. – Дьокуускай, 2012. – С. 41-43.

Чехордуна, Е. П. Улуу хомусчут, ырыаһыт, үҥкүүһүт Лука Турнин / Е. П. Чехордуна. – Дьокуускай : Медиа-Холдинг “Якутия”, 2012. – 160 с.

 

Виртуальная выставка Турнин Лука Николаевич