1 Звезда2 Звезды3 Звезды4 Звезды5 Звезд (3 оценок, среднее: 4,33 из 5)
Загрузка...
768 просмотров

КЛАКИНОВА АВГУСТИНА ФЕДОРОВНА

 (09.09.1942)

Мин Таатта оройуонугар Аллараа Амма нэһилиэгэр Федор Павлович, Екатерина Егоровна (Игнатьева) Клакиновтар дьиэ кэргэттэригэр бастакы оҕонон төрөөбүтүм.

Аҕам, “артыыс Кылаакынап” киномеханик идэлээх этэ. Кини Степан Ефремов “Сайсары” драматын, Ньургун Боотур олоҥхону туруорбутун өйдүүбүн. Спектакылларын декорациятын, уотун-күөһүн, оруолларын толорор артыыстарын таҥаһын барытын бэйэтэ айан, толкуйдаан кыттааччыларын кытары оҥороро. Нэһилиэк дьоно кини туруорбут спектакылларыгар, олоҥхотугар артыыстар саҥаларын, оонньууларын бэйэлэригэр ылына, соһуйа-өмүрэ, үөрэ-долгуйа көрө олорор буолаллара. Ити курдук аҕам биһигини искусство кэрэ эйгэтигэр кыра сааспытыттан сыһыарбыт эбит. Ийэм барахсан, мин сэттэ сааспар хабарҕа ыарыытыттан суох буолбута.

1952 с. Мэҥэ-Хаҥалас Матта диэн сиригэр баар санаторийга олорон 1-2 кылаастарга үөрэммитим, 3-4 кылаастары Дьохсоҕоҥҥо, 5 кылааһы Ытык Күөлгэ бүтэрбитим. 6-7 кылаастарга Уус Таатта оскуолатыгар интэринээккэ олорон үөрэммитим, онтон ахсыс кылааска Ытык Күөлгэ кэлбитим. Кыра кылаастарга пионер-баһаатайдаабытым, субуота ахсын оскуола биэчэригэр сөбүлээн үҥкүүлүүрбүт. Нөҥүө сылыгар народнай театр аһыллыбыта. 1961 сыллаахха Ытык Күөл орто оскуолатын бүтэрбитим, онтон Павловскайга пионер-баһаатайдар биир ыйдаах куурустарын үөрэнэн Чөркөөх орто оскуолатыгар ананан кэлбитим. Оройуоҥҥа бастакынан оҕолорго үҥкүү, гимнастика куруһуоктарын тэрийбитим. Бэйэм үҥкүүһүт анал үөрэҕэ суох, уон эрэ кылааһы бүтэрбит кыысчаан дьаныһан туран кинигэттэн хасыһан, ааҕан, үҥкүүнү туруорарга холонорум. Наставнигым Мордосова Тамара Григорьевна наһаа көмөлөспүтэ.  Классоводтар, төрөппүттэр, оҕолор буолан декорациябытын, көстүүмнэрбитин сүбэлэһэн айарбыт, уруһуйдуурбут, тигэрбит. Ол быыһыгар Чурапчыга оскуолаҕа инструкторынан, Кыйыга детсадка кылгас кэмнэргэ үлэлээн ылбытым. Кыайыы 20 сылыгар эдэр ситиһиилээх үлэһит диэн Бүтүн Сойуустааҕы “Артек” пионерскай лааҕырга пионербаһаатайдар үс ыйдааҕы куурустарыгар үөрэттэрэ ыыппыттара. Артекка “Лесная” диэн культура уонна искусство хайысхалаах дружинаҕа 2 сезон баһаатыйынан үлэлээбитим. Манна киинэҕэ уһуллубут оҕолор, хореографическай училище үөрэнээччилэрэ, араас үҥкүү, ырыа ансаамбыллара кэлэллэрэ. Кинилэри көрөн,  саха оҕолорун үөрэттэххэ кинилэртэн итэҕэһэ суох сайдыахтарын сөп эбит диэн санаа киирбитэ.

1966 с. Дьокуускайга культпросвет училищеҕа хореография салаата аһыллыбытыгар Ксения Васильевна Посельскаяҕа классикаҕа, Евдокия Федотовна Сивцеваҕа, Георгий Трофимович Марковка, Анатолий Николаевич  Бровкоҕа народнай үҥкүүлэргэ үөрэммитим. Каникулбар дойдубар Петр Васильевич Яковлев тэрийбит агитбиригээдэтигэр киирэн отчуттарга, фермаларга баран концертыырбыт. 1969 с. үөрэхпин ситиһиилээхтик бүтэрэн, дипломнаах специалист буолан  дойдубар үлэлии тиийбитим. Ытык Күөллээҕи культура дьиэтигэр аан маҥнай  инструктор, куруһуок салайааччытынан үлэҕэ киирбитим. 1970 с. муус устар 22 күнүгэр В.И. Ленин  төрөөбүтэ 100 сылыгар анаан “Чурумчуку” балеты П.В. Яковлев туруорбута. Партитуратын Иванов Петр Алексеевич, Яковлев Петр Васильевич оркестровай запиһын куораттан теартан уһултаран аҕалбыта. Премьерабыт народнай театр дьиэтигэр буолбута, улахан сыанабылы ылбыта, икки төгүл оройуон хаһыатыгар “Кыталык үҥкүүтэ, кыыс үөрүүтэ” диэн Нариман Голиков ыстатыйатыгар киэҥник сырдатыллыбыта. 1970-с сылларга ГДР-тан кэлэн Уус-Таатта бөһүөлэгэр киинэ уста тиийбиттэрэ. Үҥкүүһүттэргэ Е. Ярославскай аатынан музейтан таҥас уларсан кэтэппиттэрэ. “Чурумчуку” балеты үҥкүүлээбиппитин устубуттара.

1972 сыл бэс ыйыгар “Дружба” үҥкүү ансаамбыла тэриллибитэ. Ааппытын толкуйдуурбутугар араас омук үҥкүүлэрин үҥкүүлүүбүт, онон биир дьиэ кэргэн курдук эйэлээх буолуохха  диэн “Дружба” диэн ааттаммыппыт. Бу сылга Москва куоракка ВДНХ-ҕа Хоту дойду үөрэнээччилэрин (Дни школьников Севера) күннэригэр кыттыыны ылбыппыт. 1972 с. Улан-Удэ куоракка народнай театрдар көрүүлэригэр У. Избеков “Сыгый Кырынаастыыр” (реж. И. Слепцов) спектаклга массовкаҕа кыттыбыппыт. 1973 с. Бүтүн Сойуустааҕы “Орленок” лааҕырга сылдьыбыппыт. 1974 с. Москва куоракка Заочный университет искусства бальнай үҥкүү хайысхатыгар үөрэммитим. 1976 с. Магадан куоракка Бүтүн Россиятааҕы эдэр ыччат фестивалыгар, Камчаткатааҕы Петропавловскай куоракка Суорун Омоллоон “Күн күөрэйиэн иннинэ” (реж. З. Колесова) драматыгар массовкаҕа кыттыбыппыт. 1977 с. Магадаҥҥа үҥкүү площадкатын куонкурсугар, 1978 с. Иркутскайга үҥкүү коллективтарын көрүү зональнай күрэҕэр кыттыбыппыт. 1979 с. Пермь куоракка Бүтүн Россиятааҕы үөрэнээччилэр музыкальнай бырааһынньыктарыгар сылдьан, куонкурстарга, фестивалларга кыттан бочуотунай миэстэлэри ылбыппыт. Элбэхтэ республикатааҕы фольклор фестивалларыгар кыттан хаста да лауреат аатын ылан ситиһиилэммиппит. 1979 с. “Дружба” оҕо үҥкүү ансаамбылын үрдүктүк сыаналаан республикаҕа бастакынан “народнай” диэн аат иҥэриллэр. Бу сылга “Дружба” 10 сыла бэлиэтэммитэ. Бу үлэлээбит 11 сылым олоҕум биир умнуллубат кэрэ кэмнэрэ буолаллар.

1977 с. Ытык Күөллээҕи үс отделениелаах оҕо музыкальнай оскуола иһинэн  аан маҥнай хореографическай кылаас аһыллыбыта, учууталынан мин үлэлээбитим. Аҕам Федор Павлович үлэтэ үрдүктүк сыаналанан “Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ” буолбута. 1977 сыллаахха бу ааты миэхэ иҥэрбиттэрэ. Ити курдук култуура үлэтигэр бэриниилээх сыһыан салҕанар. Сиэн балтым хореограф идэлээх Григорьева (Охлопкова) Саргылана Авиациевна Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын туйгуна.

1980-1981 үөрэх дьылыгар Элгээйи нэһилиэгин музыкальнай оскуолатын директора Зверев Төгүл Сергеевич кэргэнинээн Анна Николаевналыын  көрдөһүүлэринэн хореография кылааһын арыйан үлэлэтэн саҕалаабытым. Элгээйи оскуолатын оҕолорун барытын сыымайдаан, биэс уонча оҕону  үҥкүү ансаамбылыгар, уон икки оҕону үҥкүү кылааһыгар талбытым. Бу кэмҥэ нэһилиэккэ “Өбүгэ оонньуулара” диэн улахан тэрээһиҥҥэ “Кымыс үрдэ” диэн С.А. Зверев айымньытын туһанан үҥкүү туруорбутум.  1982 с. ансаамбылга “Алгыс” диэн аат иҥэриллибитэ. Бу сыл Улуу Зверев “Тэлээрис” үҥкүүтүн оҕолорго бэйэм версиябынан туруорбутум. Өр сылларга бу үҥкүү көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн ансаамбыл визитнэй үҥкүүтэ  буолар.

1984 с. комсомол путевкатынан Казахстаҥҥа Алма-Ата куоракка баран сынньанан кэлбиппит. 1987 с. Бүтүн Союзтааҕы “Артек” лааҕырга, оҕо Аан дойдутааҕы бастакы фольклорнай фестивалыгар кыттар, сынньанар чиэскэ тиксэн 24 оҕо, икки салайааччы буолан барбыппыт. Фестивальга 200-тэн тахса оҕо кыттыбыта. Оҕолор дипломант аатын сүгэн үөрэн-көтөн кэлбиттэрэ. Польша, Таиланд, Лаос, Мадагаскар уонна да атын дойду оҕолорун кытта бииргэ сылдьыбыттра. Ансаамбыл толорбут ыһыах сюитатын толору уһулан  Москва киин телевидениета “90 минут” биэриигэ устубута.

с. Казахстан Алма-Ата куоратыгар комсомол путевкатынан сынньанан кэлбиппит.

1994 с. Швейцарияҕа Саха сирин күннэригэр биһиги ансаамбылтан 12 оҕо 2 үҥкүүнэн кыттыбыттара. Швейцарияҕа барарга режиссер А.С. Борисов “Хаарыан хампа күөх кытылым” диэн спектакла, Опера уонна балет театрын үҥкүүһүттэрэ, биллиилээх артыыстар бааллара. Делегацияны Саха Республикатын бастакы Президенэ Михаил Ефимович Николаев салайан илдьэ сылдьыбыта. 1997 с. учуутал буолбут бастыҥ үөрэнээччилэрим С.А. Григорьева, У.В. Егорова, И.Т. Самойлов үөрэтэ сылдьар оҕолорбун илдьэ Болгарияҕа путевканан наҕараадаланан баран сынньанан, күүлэйдээн кэлбиттэрэ.

“Саха НКиК” уонна ДТРК тэрийэр “Хотугу сулус” куонкуруска бастакы күрэхтэһиибит Сунтаарга буолбута. Иккис туур Ньурбаҕа, үһүс туур Дьокуускайга буолбута. Бу куонкуруска лауреат үрдүк аатын ылары ситиспиппит. 1998 с. “Алгыс” ансаамбылбытыгар “Образцовай үҥкүү ансаамбыла” ааты иҥэрбиттэрэ.

1999 с. Владивосток куоракка Бүтүн Россиятааҕы “Океан” оҕо киинэ тэрийэр “Российский восход” фольклорнай коллективтар фестивалларыгар кыттыыны ылбыппыт. “Классический танец” номинацияҕа 3-с миэстэни ылбыппыт. Бу куонкуруска уопсайа 31 оҕо кыттыыны ылбыта. Бу сылга Сунтаар улууһун Элгээйи нэһилиэгэр киэҥник биллэр айылҕа маанылаабыт сиригэр Угут Күөлгэ олоҥхо лааҕырын аһан үлэлэппиппит. Бу лааҕырга оонньуу, сынньалаҥ быыһыгар С.А. Зверев-Кыыл Уолун “Кулун кугас аттаах Куллустай Бэргэн” туруоруубунан 2000 сыллаахха өрөспүүбүлүкэтээҕи фестивальга баран кыттан иккис миэстэҕэ тиксибиппит.

2004 с. “Саха-Азия” оҕолоро уонна “Барҕарыы” фондалара биһиги ансаамбылбыт алта оҕотугар районо Өлүөнэ остуолбаларыгар босхо путевканан наҕараадалаабыта.

1997 с. Москваҕа “Зажги свою звезду” куонкуруска “Алгыс” ансаамбыл үөрэнээччитэ Даша Иванова кыттыбыта. 2011 с. Польша, Германия, Франция дойдуларыгар путевканан наҕараадаланан турнеҕа баран сынньанан кэлбиппит. Төннөн иһэн Польшаҕа Кельце куоракка аан дойдутааҕы куонкуруска кыттан 2 миэстэни ылбыппыт. 2014 с.  Кытай Пекин куоратыгар куонкуруска ансаамбыл оҕолоро кыттан аатыран кэлбиттэрэ (салайааччылар С.А. Охлопкова, Я.Т. Павлова).

Билигин үөрэнээччилэрим республика араас муннуктарыгар, араас эйгэҕэ үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Ол иһигэр РФ, СӨ үтүөлээх үлэһиттэрэ, культура, үөрэҕирии туйгуннара, үҥкүү кылааһын уһуйааччылара бааллар. Кинилэр ситиһиилэринэн, үтүө дьон буолбуттарынан мин киэн туттабын.

Таптыыр идэбэр үөрэнэн, 50 сыл устата саха оҕотун классическай үҥкүүгэ үөрэтэн, хайа да омуктан хаалсыбакка үҥкүүлүөн сөптөөҕүн тус бэйэбэр уонна бар дьоммор дакаастаатым. Сахалыы үҥкүү үрдүк сценаҕа үҥкүүлэнэн үрдүккэ көтөрүгэр коллегаларым, үөрэппит оҕолорум, кинилэр төрөппүттэрин көмөлөрүнэн дабыдал үүннэрбиппинэн мин толору дьоллоохпун.

А.Ф. Клакинова

Тохсунньу 18 күнэ, 2022 с.

 

Бочуоттаах ааттара, наҕараадалара уонна бэлиэлэрэ

 

Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ (1977 с.), СӨ президенэ В.А. Штыровтан Бочуотунай грамота” (2008 с.), СӨ  Учууталлар учууталлара” (2010 с.), “Гражданскай килбиэн” СӨ бэлиэтэ (2011 с.), Сунтаар (1993 с), Таатта  улуустарын бочуоттаах олохтооҕо (2014 с.), Элгээйи нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, Оҕо уонна оҕо спордун сылын стипендиата (2000 с.), “Барҕарыы” фонда стипендиата (2000, 2001, 2002, 2004), “Гордость Якутии” бүттүүн норуот бириэмийэтин “Култуура деятелэ” кыайыылааҕа (2018 с.).

 

Литература

Көтүү…  : ахтыылар / Августина Клакинова  / хомуйан оҥордулар: Т. А. Семенова, С. А. Григорьева, А. П. Иванова уо.д.а. ; киирии тыл авт.: Т. А. Семенова, В. И. Тихонов, М. В. Кобельянова-Тускулаана, М. С. Семенова. – Элгээйи : [и. с.], 2018. – 129 с., [34] л. ил.

“Дружба” оҕо-үҥкүү народнай ансаамбыла 50 сыла / хомуйан оҥордулар: В. К. Козлов, А. И. Большакова ; редактор Ж. Г. Бурмистрова. – Ытык Күөл : “Таатта” хаһыат редакцията, 2019. – 199 с. : ил.

 

***

 

Түөрэҕим түспүт, айымньылаах аартыкпын тэлбит Тааттабар эҕэрдэ! / Августина Федоровна Клакинова // Таатта. – 2019. – Кулун тутар 7 к. – С. 5.

 

***

 

Кобельянова-Тускулаана, М. Үҥкүү Хотуна – Августина Клакинова : [СР культуратын үтүөлээх үлэһитэ Августина Клакинова 75 сааһа] / Мария Кобельянова-Тускулаана // Сунтаар сонуннара. – 2017. – Алтынньы 6 к. – С. 4.

“Култуура диэйэтэлэ” номинация кыайыылааҕа – Августина Клакинова : [интернет нөҥүө норуот куоластааһына] / бэлэмнээтэ Елена Потоцкая ; Василий Парников, Кирилл Алексеев // Саха сирэ. – 2018. – Тохсунньу 24 к. – С. 10.

Винокуров, В. “Доҕордоһуу” ансаамбыл үйэлээх салайааччыта : [А. Ф. Клакинова дьарыктаабыт оҕолорун кытта көрсүһүүтүн туһунан] / Виктор Винокуров // Таатта. – 2018. – От ыйын 12 к. – С. 5.

 

***

 

Богатырева, Л. Р. Наше счастливое детство : [из истории пионерии РС (Я)] / Л. Р. Богатырева // Юность Севера. – 2017. – 19 мая. – С. 2.

“Прежде всего работник культуры должен быть высоконравственным” // Якутия. – 2018. – 18 января. – С. 9.

“Доҕордоһуу” оҕо үҥкүү народнай ансаамбыла 50 сыла, 2019 с.

“Доҕордоһуу” ансаамбыл бастакы салайааччыта Августина Федоровна Клакинова 1970 сыллаахха туруорбут “Оһуор” үҥкүүнү, 49 сыл буолан баран, “Доҕордоһуу” ансаамбыл 50 сыллаах үбүлүөйүнэн, Августина Федоровна сөбүлэҥинэн үөрэнээччитэ Розалия Михайловна Иванова сөргүтэн туруорбута.

 

Ф.С. Аргунов аатынан Тааттатааҕы оҕо искусствотын иһинэн үлэлиир “Кылыыҥкай” оҕо үҥкүү образцовай ансаамбыл кыргыттара А.Ф. Клакиновалыын, 2019 с.

 

Суорун Омоллоон аатынан опера уонна балет театырыгар “Доҕордоһуу” оҕо үҥкүү народнай ансаамбыл үбүлүөйдээх кэнсиэригэр “Оһуор” үҥкүүтэ, 2019 с.