Герасим Дмитриевич Бястинов (Бэс Дьарааһын)

(26.11.1902—21.11.1934) — прозаик, очеркист

         Прозаик Герасим Дмитриевич Бястинов-Бэс Дьарааhын родился 26 ноября 1902 г. в Таттинском улусе в семье крестьянина-бедняка. В школу поступил с большим опозданием, в 18 лет. В 1928 г. окончил в своем улусе Уолбинскую школу, а в 1931 г. Якутский педагогический техникум.

         В 1931-1932 гг. работает учителем в Намской школе. Затем переводится в газету “Кыым” в качестве литературного сотрудника. В 1934 г. работал в Якутском книжном издательстве.

         Г. Бястинов оставил заметный след в области прозы и драматургии. Печататься начал с 1925 г. Для первых лет советской власти характерна небывалая тяга народных масс к культуре и просвещению. Этой теме посвящены ранние очерки и рассказы писателя. В его лучших новеллах “Митя стал учеником”, “Пелагея” запечатлены будни первых советских школ в Якутии. В книге “Талая земля” автор утверждает стремление к знанию, к постижению прекрасного в окружающей действительности. В ряде рассказов он показал трагическую судьбу обездоленных якутских батраков и кумаланов (“Сын Тэлирэ”, “В метель”) и др.

         В документальной повести “Боевой” на широком историческом фоне показано рождение колхоза.

         У Г. Бястинова замечателен рассказ-очерк “Заблудившийся Федот”, изображающий героя в момент, когда он осознает несоответствие своего старого образа жизни с новыми взаимоотношениями людей, обусловленными проникновением в деревню коллективных начал.

         В очерках Бястинова “История ударника Капитона” и “Поездка Дарьи – как сказка” показано зарождение рабочего класса.

         Герасим Бястинов умер рано, в 1934 г., почти в начале своей многообещающей литературной деятельности.

Увековечивание

Его имя носит муниципальная бюджетная общеобразовательная организация «Чымнайская средняя общеобразовательная школа имени Г.Д. Бястинова — Бэс Дьарааhын» муниципального района «Таттинский улус» Республики Саха (Якутия).

Памятник установлен в 1992 году перед Чымнайской средней школой, носящей имя писателя. 
Автор М.М. Павлов, народный художник РС (Я).

Художественный цемент

Памятник установлен в 2011 г. на родине писателя, местности Уодай Усть-Амгинского наслега.

Автор проекта А.Е. Бястинова. Исполнители И.И. Саввин, Э.П. Саввин. 

Произведения

• Талыллыбыт айымньылар. – Якутск : Книгоиздат, 1960. – 315 с.
• Олох лабаата : (пьесалар). – Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1928. – 53 с.
• Хара сир : (кэпсээннэр). – Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1928. – 50 с.
• Ырыа-хоһоон. – Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1928. – 75 с.
• Оҕолор барахсаттар : (кыракый пьесалар). – Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1932. – 27 с.
• Таҥха : (пьеса). – Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1932. – 27 с.
• Бойобуой : (очеркалар). – Москва : Кинигэ изд-вота, 1935. – 158 с.
• Кыһыл төлөн : (кэпсээннэр). – Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1935.
• Тибиигэ : (кэпсээннэр, пьеса) / [хомуйан оҥордо Д. Д. Бястинов]. – Дьокуускай : Бичик, 2012. – 123 с.

                                                                  ***

• Таатта улууһа. Сүүс сыл. Сүүс суруйааччы / [бырайыак ааптара, ред. А. Ф. Постников-Сындыыс ; хомуйан оҥордулар: А. Ф. Постников, П. Е. Самсонов, У. И. Заболоцкая уо.д.а.]. – Ытык Күөл : [и. с.], 2012. – 362 с.
• Иһинээҕититтэн : Герасим Дмитриевич Бястинов-Бэс Дьарааһын : [кылгас биогр.] ; Этэр тыл идэ буолар ; Кырдьык дьыала кыайыа : [хоһооннор] ; Тибиигэ : [кэпсээн]. – С. 60-63.

О жизни и творчестве

• Андросов, П. Х. Бэс Дьарааһын – Г. Д. Бястинов олоҕо, айар үлэтэ / Дьөҥкү Сээн, С. Г. Бястинова. – Ытык Күөл : [и. с.], 2002. – 39 с.
• Винокуров, И. П. Ис саҥа : (Бэс Дьарааһын “Балагыай” кэпсээнинэн) / И. П. Винокуров // Чолбон. – 2012. – № 12. – С. 76-78.
• Герасим Бястинов-Бэс Дьарааһын // Писатели Земли Олонхо.: биобиблиогр. справ. / Союз писателей Якутии, Союз писателей Респ. Саха (Якутия), Якут. Нац. Б-ка ; [сост. Д. В. Кириллин, В. Н. Павлова, С. Д. Шевков]. – Якутск, 2000. – С. 151-152. – Библиогр.: с. 151-152 (10 назв.).

Рекомендуемая литература

• • Андросова М.Н. Биһиэхэ олоро сылдьыбыта [ахтыы] / М.Н.Андросова // Таатта. 1992. – Ахсынньы 8 к.
  • Андросов Н. Бэс Дьарааһын хаһан төрөөбүтэй? / Н.Андросов // Хотугу Сулус. – 1973. – №1. – С.82.
  • Андросов Н. Маннайгы очеркист : [Суруйааччы Бэс Дьарааһын төрөөбүтэ 80 сылын туолла]. – 1982. –Ахсынньы 10 к.
  • Андросов П. Бэс Дьарааһын төрөөбүтэ 85 сылын туолуутугар / П.Андросов. – 1987.
  • Андросов Н. Дэгиттэр талааннааҕа : [Саха биир бастакы очеркиһа, кэпсээнньитэ, драматура төрөөбүтэ 70 сылын туолла] / Н.Андросов // Коммунист. 1972. – Ахсынньы 7к. С.3.
  • Андросов П. Учуутал, суруйааччы [Бэс Дьарааһын төрөөбүтэ 90 сылыгар] / П.Андросов. – 1992.
  • Андросов П. Суруйааччы олоҕун лоскуйдара [Саха биллиилээх суруйааччыта Бэс Дьарааһын – Г.Д.Бястинов төрөөбүтэ 90 сылыгар] / П.Андросов // Таатта. – 1992. – Ахсынньы 8 к.
  • Андросов П. Сүрүн үөскэ тиийбэтэҕэ // Таатта. – 1992. – Ахсынньы 3 к.
  • Андросов П. Сүрүн үөскэ тиийиэхчэ тиийбэтэҕэ… // Кыым. – 1992. – Ахсынньы 16 к.
  • Баланов Д.Д. Оҕолору сөбүлүүрэ. Үөрэнэ сылдьан [ахтыы] / Д.Баланов.- 1992.
  • Бястинов Г.П. Уус-Амма [нэһилиэк олоҕун, дьонун-сэргэтин туһунан кэпсиир кинигэ] // Г.Бястинов-Дьулурҕа. – Дьокуускай. – 2000.-С.42.
  • Бястинов Г. Чиэстээhиҥҥэ кыттаргытыгар ыҥырабыт // Кыым. – 1992. – Балаҕан ыйын 24 к.
  • Бястинова М. Суруйааччы бииргэ төрөөбүттэрэ уонна аймахтара // Таатта. – 1992. – Алтынньы 31 к.
  • Винокуров Е. Төрөөбүт түөлбэтигэр // Таатта. – 1992. – Ахсынньы 17 к.
  • Дягилев Г.Доҕорум мөссүөнэ / Г.Дягилев //  Хотугу Сулус. – 1971.- №2.- С. 85-90.
  • Егоров Ф. Учууталым этэ : [ахтыы] / Ф.Егоров // Бэлэм Буол. -1982. – Ахсынньы 5 к. – С.4.
  • Егоров Ф. Бэс Дьарааhын – Кириэс Халдьаайыга // Таатта. – 1992. – Балаҕан ыйын 26 к.
  • Егоров Ф. “Кыhыл төлөн” авторын туhунан // Кыым. – 1992. – Кулун тутар 13 к.
  • Егоров А., Протодьяконов В., Павлова В. Писатели Якутии: Биобиблиогр. справочник. – Якутск : Бичик, 1981. – 271с. О нем. – С. 77-78
  • Павлов Н.-Тыаһыт. Бэс Дьарааһын / Н.Павлов-Тыаһыт // Хотугу Сулус. -1973. – №1. – С. 75-76.
  • Павлов Д. Бэс Дьарааhын – Г.Д. Бястинов төрөөбүтэ 90 сыла бэлиэтэниэҕэ // Таатта. – 1992. – Балаҕан ыйын 1 к.
  • Потапов В. Умнуллубат өйдөбүлү хаалларбыт дьон // Таатта. – 1992. – Сэтинньи 26 к.
  • Прокопьев П.Ф. Бэс Дьарааһын суруктара : [Төрөөбүтэ 70 сылын туолуутун көрсө] / П.Ф.Прокопьев // Коммунист. – 1972.
  • Слепцова А.Д. Герасим Дмитриевич Бястинов – Бэс Дьарааһын : (1902-1934сс.) // Сиэннэрбэр суруйааччылары сэһэргиим // Анна Слепцова-Туобу Аана. – Дьокуускай, 2008. – (“Төрөөбүт Сахам сирэ” серия).
  • Таатта улууһа. Сүүс сыл, сүүс суруйааччы / [ред.А.Ф. Постников-Сындыыс ; хомуйан оҥордулар А.Ф. Постников уо.д.а]. – Ытык-Күөл, 2012. – С. 60-63. Иһинээҕитэ : [кылгас биогр] ; Этэр тыл идэ буолар; Кырдьык дьыала кыайыа:[хоһооннор] ; Тибиигэ [кэпсээн].
  • Кириллин Д.В., Павлова В.Н., Шевков С.Д. Писатели земли Олоҥхо: Биобиблиогр. Справочник. – Якутск: Бичик, 1995. – 304с. О нем. – С.151-152.
  • Үтүө мааны дьоммут олохторуттан үлэһит дьону үйэтитэн [хомуйан оҥордулар : А.И.Маркова, Г.М.Попова]. – Дьокуускай : Компания “Дани Алмас”, 2011. – С. 11-12.
  • Харайданова М. “Бойобуой” ромаҥҥа А.К. Андреев обраhа // Таатта. – 1992. – Сэтинньи 7 к.
  • Хоноехова А.В. Педтехникумҥа бииргэ үөрэммиппит [ахтыы] / А.В.Хоноехова // Таатта. – 1992. – Ахсынньы 8 к.

читать	Бойобуой. (Боевой). История артели “Боевой” Таттинского района. Якутск, 1935.
читать	Писатели Якутии : (краткий био- библиографический справочник) / В. Протодьяконов, Н. Алексеев ; отв. ред. к. филол. н. Г. Г. Окороков ; Союз писателей Якутии, Респ. лит. музей им. П. А. Ойунского, Якут. респ. б- ка им. А. С. Пушкина. – 2-е доп. изд. – Якутск : Якутское книжное изд-во, 1972. – 397, [1] с. : портр.
читать	Тибиигэ : кэпсээннэр, пьеса / Бэс Дьарааһын ; [хомуйан оҥордо Д. Д. Бястинов]. – Дьокуускай : Бичик, 2012. – 128с.
читать	Писатели Якутии : Краткий био-биограф. справочник / Союз писателей Якутии. Якут. респ. б-ка им. А.С.Пушкина. – Якутск : Якуткнигоиздат, 1963. – 168 с.
читать	Писатели Якутии : биобиблиографический справочник / А. Егоров, В. Протодьяконов, В. Павлова ; отв. ред. Г. С. Сыромятников ; [ послесл.: С. Данилов, Г. Сыромятников] ; Союз писателей Якутии, Лит. музей им. П. А. Ойунского, Якут. респ. б-ка им. А. С. Пушкина. – Якутск : Якутское книжное изд-во, 1981. – 268, [ 3] с.
читать	Писатели Земли Олонхо : Биобиблиогр. справочник / Сост.: Д. В. Кириллин, В. Н. Павлова, С. Д. Шевков ; Фот. А. И. Винокурова ; Оформ. И. Н. Жергин : – Якутск : Бичик, 2000. – 448 с., ил.
	Олох лабаата: Пьесалар.-Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1928.-53 с.
читать	Хара сир: Кэпсээннэр.- Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1928.-50 с.
	Ырыа-хоһоон. – Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1928. – 75с.
	О5олор барахсаттар: Кыракый пьесалар. – Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1932.-17с.
читать	Таҥха: Пьеса. – Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1932. – 27с.
	Олорор кыраайгытын эһиги билиэх тустааххыт. – Брошюра. Якутск, 1933, 50 с.
	Кыһыл төлөн: Кэпсээннэр. – Якутскай: Кинигэ изд-вота, 1935.
	Бойобуой: Очеркалар. – Москва Кинигэ изд-вота, 1935. – 158с.
читать	Талыллыбыт айымньылар.-Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1960.-318с.
читать	Андросов, П. Х. Бэс Дьарааһын – Г. Д. Бястинов олоҕо, айар үлэтэ / Дьөҥкү Сээн, С. Г. Бястинова. – Ытык Күөл : [и. с.], 2002. – 39 с.