БАЛАҔАН ЫЙЫН 1 КҮНЭ

ТАРАСОВ ЕГОР АЛЕКСЕЕВИЧ

Төрөөбүтэ 95 сыла

(01.09.1924 – 12.12.2001)

            Советскай, партийнай үлэ бэтэрээнэ, Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии кыттыылааҕа Таатта нэһилиэгэр Соһолоох диэн сиргэ төрөөбүтэ. Эрдэ тулаайах хаалан, 1940 с. Уолба сэттэ кылаастаах оскуолатын бүтэрэн баран, Дьокуускайга кооперативнай           техникумҥа үөрэнэ киирбитэ. Үөрэнэр, олорор усулуобуйа олус ыараабыт кэмигэр үөрэҕин иһин төлөбүрүн уонна стипендиятын төлүүр кыаҕа суох буолан, үөрэҕин быраҕарга күһэллибитэ.  Онтон Дьокуускайга кирпииччэ собуотун үөрэҕин бүтэрэн үлэлии сылдьан, 1942 с. балаҕан ыйыгар армияҕа ыҥырыллан барбыта. Забайкальскай байыаннай уокурукка автоматнай ротаҕа сулууспалаабыта. 1947 с. дойдутугар эргиллэн кэлэн ааҕар балаҕаҥҥа сэбиэдиссэйдээбитэ. 1949 с. Ворошилов аатынан колхоз бырабылыанньатыгар бэрэссэдээтэли солбуйааччынан талыллыбыта. Онтон 1950 с. колхоз бэрэссэдээтэлинэн биир санаанан талыллан күргүөмнээх үлэ үөһүгэр түспүтэ.

            1954 с. кэскиллээх үлэһити партия оройуоннааҕы комитета Дьокуускайга үс сыллаах партийнай оскуолаҕа үөрэттэрэ ыыппыта. 1957 с. үөрэҕин ситиһиилээхтик бүтэрэн, бөдөҥсүйбүт Победа колхоз бэрэссэдээтэлин солбуйааччынан, Уолбаҕа Калинин аатынан колхоз бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбитэ. Кэлин П. Алексеев аатынан совхоз тэриллэн, Егор Алексеевич Уолба отделениетын 1980 с. диэри эҥкилэ суох салайбыта. Игидэй, Уолба нэһилиэктэригэр олохтоох Сэбиэт исполкомун бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбитэ. 1980 сылтан Уолба нэһилиэгин коммунистара кинини партийнай тэрилтэ сэкирэтээринэн биир санаанан талбыттара. Егор Алексеевич салайааччы, партия пропагандиһын быһыытынан үтүө суобастаах үлэтэ үрдүктүк сыаналанан “Үлэ Кыһыл Знамята” уордьанынан наҕараадаламмыта. Аҕа дойду сэриитин II-с степеннээх уордьанын, мэтээллэр кавалердара. Таатта улууһун бочуоттаах гражданина.

БАЛАҔАН ЫЙЫН 6 КҮНЭ

ОЙУНСКАЯ САРДАНА ПЛАТОНОВНА

Төрөөбүтэ 85 сыла

(06.09.1934 – 13.07. 2007)

         Сардаана Платоновна 1934 с. балаҕан ыйын 6 к. Москваҕа П.А. Ойуунускай дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтэ. Аҕата  хаайылларыгар 3 саастааҕа. Ийэлэрин Акулина Николаевнаны норуот өстөөҕүн кэргэнэ диэн ханна да үлэҕэ ылбакка эрэйдээбиттэрэ. Ол эрээри үтүө санаалаах дьон суох буолбатах этилэр. В.А. Протодьяконов-Кулантай үп наркомунан үлэлии олорон ийэлэрин сберкассаҕа үлэҕэ ыллалларыгар көмөлөспүтэ. 1940 с.  Н.Н. Павлов-Тыаһыт үс оҕолоох, бэйэтэ ыарыһах, норуот өстөөҕө аатыра сылдьар дьахтары кэргэн ылбыта. Сэрии саҕана Николай Николаевич хаайыллыбытын кэннэ ийэлэрэ Акулина Николаевна тыҥатынан улаханнык ыалдьан балыыһаҕа эмтэнэ киирбитигэр Сардааналааҕы НКВД детприемнигар ылбыттара. Онно 6 ый олорбуттара. 1943 с. ийэтин дойдутугар Чурапчыга көһөн тиийэллэр. Үөрэҕэр үчүгэй, оскуола олоҕор актыыбынайдык кыттар Сардаана пионер буолбута, кэлин комсомол кэккэтигэр киирбитэ. Орто оскуоланы 1954 с. бүтэрбитэ. 1957 с. университекка нуучча тылын факультетыгар туттарсан киирбитэ.  1962 с. Саха государственнай университетын  бүтэриэҕиттэн, тапталлаах аҕата П. Ойуунускай тэрийбит, билиҥҥитэ Гуманитарнай чинчийии институтугар айымньылаахтык уонна үтүө суобастаахтык үлэлээн саха науката, культурата сайдарыгар бэйэтин дьоһун кылаатын киллэрбитэ. Кини бастаан фольклор салаатыгар саха норуотун  уус-уран айымньыларын дириҥник үөрэтэн, ырытан, тылбаастаан хас да кинигэ, хомуурунньук тахсарыгар ситиһиилээхтик үлэлээбитэ. Ол курдук “Саха таабырыннара” (1975), “Саха норуотун ырыалара-тойуктара” (1982), “Саха остуоруйалара” диэн икки тылынан (1976, 1977, 1980) тахсыбыт хомуурунньуктар бэчээттэниилэригэр быһаччы кыттыыны ылбыта. 1986 с. Алма-Ата куоракка биллиилээх фольклорист Б.Н. Путилов салалтатынан “Саха норуотун таабырыннара” диэн темаҕа кандидатскай диссертациятын ситиһиилээхтик көмүскээбитэ. Кэлин Сардаана Платоновна “Памятники фольклора народов Сибири и Востока” диэн серияҕа кыттан, “Кыыс Дэбилийэ” уонна “Модун Эр соҕотох” диэн героическай эпостары бэчээккэ бэлэмнээн, аан тылы суруйан, тылбаастаһан бэрт улахан суолталаах үлэни толорбута. Бу үлэлэр түүр омуктар фольклордарын аан дойду таһымыгар таһаарыыга олук уурсубуттара.

            Гуманитарнай институт иһинэн П.А. Ойуунускай суруйан хаалларбыт айымньыларын хомуйар, үөрэтэр уонна бэчээккэ бэлэмниир сыалтан институт директора, профессор В.Н. Иванов быһаччы салайыытынан анал фонд тэриллибитэ. Онтон ыла Сардаана Платоновна литературоведтар отделларыгар көһөн, сүүрбэччэ сыл бу фонд салайааччытынан үлэлээбитэ. Ол түмүгэр аҕатын 3 томнаах айымньыларын хомуурунньуга аан тыллаах, хос быһаарыылаах, комментарийдаах бэлэмнэнэн күн сирин көрбүтэ. Аар саарга аатырбыт “Дьулуруйар Ньургун Боотуру” биир кинигэнэн толору бэчээккэ таһаарбыта. Аҕатын баай нэһилиэстибэтин норуокка тиэрдии, үйэтитии кини олоҕун сыала-соруга буолбута.

            Сардаана Платоновна-учуонай-фольклорист, литературовед, филологическай наука кандидата, Россия Наукаларын академиятын Сибиирдээҕи салаатын үтүөлээх бэтэрээнэ, Саха Республикатын культуратын үтүөлээх үлэһитэ, П.А. Ойуунускай аатынан Государственнай бириэмийэ лауреата, СР Духуобунаһын академиятын академига, Россия суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ, Таатта уонна Чурапчы улуустарын бочуоттаах гражданина.

БАЛАҔАН ЫЙЫН 23 КҮНЭ

КОРЯКИНА ОЛЬГА НИКОЛАЕВНА – УМСУУРА

60 сааһа

(23.09.1959)

            Ольга Николаевна Корякина – Умсуура 1959 сыл балаҕан ыйын 23 күнүгэр Таатта улууһун Алдан нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1976 сыллаахха Саха Ил Университетыгар киирбитэ. 1979 сыллаахха Урал университетын суруналыыстыка салаатыгар көспүтэ. 1979с. үөрэҕин бүтэрэн Бүлүү куоракка “Октябрь Суола” хаһыакка корреспонденнаабыта. 1993-1996 сс. “Таатта” хаһыат, онтон “Чуораанчык” сурунаал кылаабынай редактора. Кэтэхтэн ойуулуур-дьүһүннүүр искусство үөрэҕин бүтэрбитэ. Биллиилээх поэт, оҕо суруйааччыта, уруһуйдьут, суруналыыс.

            Маҥнайгы хоһоонноро “Бэлэм буол” хаһыакка 1973 с. бэчээттэммиттэрэ. Умсуура умнулла быһыытыйбыт тыл илбиһин тилиннэрэргэ, олоҥхо тылын литератураҕа ыпсаран киллэриигэ үлэлэһэр. Кини сүрүн темата – сахалар, биһиги хайдахпытый, ханна баран иһэбит диэн. Ол курдук саха дьахтарын ис санаатын суруйан, сонун хайысханы хорсуннук саҕаласпыттартан биирдэстэрэ.

            Саха Республикатын культуратын үтүөлээх үлэһитэ.

            Россия суруйааччыларын уонна суруналыыстарын сойуустарын чилиэнэ.