Загрузка...Таатта ыччаттара Владимир Андросов, Петр Каратаев — Манчаары Оонньууларын абсолютнай чемпионнара
Саха сиригэр спорт национальнай көрүҥнэригэр Манчаары спартакиадата 1968 сылтан ыытыллар. Бу улахан күрэхтэһии саҕаланыаҕыттан хапсаҕайга, мас тардыһыытыгар уонна атах оонньуутугар муҥутуур кыайыылаахтар быһаарыллаллар. Бу тэҥнээхтэр тыҥааһыннаах күөн күрэстэрэ куруутун дьон болҕомтотун тардар уонна абсолютнай чемпион аатын ылбыт спортсмен уос номоҕор сылдьар.
Бу үрдүк ааты биһиги биир дойдулаахтарбыт, Таатта чулуу ыччаттара хапсаҕайга Владимир Андросов уонна мас тардыһыытыгар Петр Каратаев ылары ситиспиттэрэ.
Бастакы Манчаары Оонньуулара 1968 сыллаахха бэс ыйын 24-25 күннэригэр Дьокуускай куоракка ыытыллыбыта. Манна хапсаҕайдаһан тустууга бастакы абсолютнай чемпион аатын Ытык Күөлтэн Владимир Андросов ылан Саха сирин спордун историятыгар үйэ-саас тухары киирбитэ.
Манчаары бирииһигэр спартакиада хапсаҕайга бастакы абсолютнай чемпиона
Андросов Владимир Петрович
(1947 — 1975)
Көҥүл тустууга ССРС спордун маастара, Советскай Союз тыатын сирин спортсменнарын үс төгүллээх чемпиона Владимир Андросов 1949 с. Ытык Күөлгэ төрөөбүтэ. Оскуолаҕа үөрэнэр сылларыгар Д.Г. Бравин салайар тустуу секциятыгар дьарыктанан үөрэнээччилэр ортолоругар республика күрэхтэһиилэригэр ситиһиилээхтик кыттыбыта. 1965 с. Саха АССР уолаттарга күрэхтэһиитигэр иккис миэстэни ылбыта. Тааттаттан аан бастакынан Чурапчыга тренер Д.П. Коркиҥҥа үөрэнэ барбыта.
1967 с. ССРС спордун маастарын нуорматын толорбута. Салгыы араас таһымнаах күрэхтэһиилэргэ, ол иһигэр ССРС тыатын сирин спортсменнарын күрэхтэһиитигэр үс төгүл бастаабыта, норуоттар икки ардыларынааҕы турнирдарга ситиһиилээхтик кыттыбыта. Армияҕа сулууспалыы сылдьан Забайкальскай байыаннай уокурук классическай уонна көҥүл тустууга чемпиона буолбута.
Кини хапсаҕайга эмиэ ситиһиилээхтик кыттара. Ол курдук 1968 с. аан бастаан ыытыллыбыт Манчаары Баһылай бирииһигэр спартакиада хапсаҕайга бастакы абсолютнай чемпиона буолан саха спордун историятыгар киирбитэ. Тааттаттан бастакынан Саха АССР спордун маастарын аатын ылбыта. Владимир Андросов аатын Игидэйдээҕи культурнай-спортивнай комплекс сүгэр, кини кэриэһигэр 1991 сылтан көҥүл тустууга, 1999 сылтан хапсаҕайга сыл аайы республикатааҕы турнир ыытыллар.
В. П. Андросов туһунан кинигэ:
Андрос / хомуйан оҥордо А. Г. Мурунов. – Дьокуускай : Бичик, 2021. – 216 с.
Буклеттар:
Саха талааннаах тустууга Владимир Андросов / эппиэттээх редактор А. С. Аргунов, бэлэмнээн таһаарда Н. С. Савватеев. – Ытык Күөл : Тааттатааҕы типография, 1991. – 24 с. https://ytybibl.ru/index.php/kategoriya/118/view_bl/86/sport/157/sakha-talaannaakh-tustuuga-vladimir-androsov?tab=getmybooksTab&is_show_data=1
Көҥүл тустууга ССРС спордун маастара В. П. Андросов кэриэһигэр ыытыллар көҥүл тустууга VI турнир программата / [киирии тылы суруйда А. С. Аргунов]. – Туора Күөл : [и.с.], 1996. – 8 с.
Көҥүл тустууга ССРС тыатын сирин спортсменнарын 3 төгүллээх кыайыылааҕа, хапсаҕайга Баһылай Манчаары бирииһигэр I спартакиада абсолютнай чемпиона, ССРС уонна Саха АССР спордун маастара Владимир Андросов кэриэһигэр ыытыллар хапсаҕайга XV республиканскай турнир / хомуйан оҥордо Анатолий Мурунов. – Ытык Күөл : Таатта хаһыат редакцията, 2007. – 16 с. https://ytybibl.ru/index.php/poisk-knig/115/view_bl/86/sport/1151/k-l-tustuuga-ssrs-tyatyn-sirin-sportsmennaryn-3-t-g-lleekh-kyajyylaa-a-khapsa-ajga-ba-ylaj-manchaary-birii-iger-i-spartakiada-absolyutnaj-chempiona-ssrs-uonna-sakha-assr-spordun-maastara-vladimir-andros?tab=getmybooksTab&is_show_data=1м 
Көҥүл тустууга ССРС тыатын сирин спортсменнарын 3 төгүллээх кыайыылааҕа, хапсаҕайга Баһылай Манчаары бирииһигэр 1 спартакиада бастакы Аар Дархана, ССРС уонна Саха АССР спордун маастара Владимир Андросов / хомуйан оҥордо Анатолий Мурунов. – Ытык Күөл : Таатта хаһыат редакцията, 2022. – 17 с. https://ytybibl.ru/index.php/poisk-knig/115/view_bl/86/sport/1153/k-l-tustuuga-ssrs-tyatyn-sirin-sportsmennaryn-3-t-g-lleekh-kyajyylaa-a-khapsa-ajga-ba-ylaj-manchaary-birii-iger-i-spartakiada-bastaky-aar-darkhana-ssrs-uonna-sakha-assr-spordun-maastara-vladimir-androsbl/86/ Ыстатыйалар:
Ааттааҕы бүдүрүтэн аатырбыта // Саха сирин тустууктара / хомуйан оҥордо И. С. Кычкин. – Дьокуускай, 1969. – 154 с. – С. 145-146.
Андросов Владимир Петрович // Таатта тустууктара / хомуйан оҥордо В. В. Алексеев. – Дьокуускай, 2006. – 224 с. – С. 62-71.
Владимир Андросов // Манчаары хапсаҕайа (Манчаары Баһылай бирииһигэр Спартакиадалар уонна Олоҥхо оонньууларын хапсаҕайга кыайыылаахтара) / Александр Васильев-Көрдүгэн. – Дьокуускай, 2013. – 136 с. – С. 7-8.
Мурунов, А. Владимир Андросов ; Кэм-кэрдии аастаҕын аайы, аата ааттанар буолуоҕа… // Ааҕааччыларбар бэлэх / Анатолий Мурунов. – Дьокуускай, 2018. – 224 с. – С. 86-90 ; 90-94.
***
Аартыгы арыйааччылар : биобиблиографическай справочник / [хомуйан оҥордулар Т. Д. Бочорукова уо. д. а.]. – Ытык Күөл : «Таатта» хаһыат редакцията, 2012. – 222 с. – С. 155-156.
Таатта — 2017 : ытык-бэлиэ күннэр : биобиблиографическай справочник / хомуйан оҥордо Е. И. Шестакова. – Ытык Күөл : [и.с.], 2017. – 100 с. – С. 52-53.
Таатта — 2022 : ытык-бэлиэ күннэр : биобиблиографическай справочник / хомуйан оҥордо Т. Д. Бочорукова – Ытык Күөл : [и.с.], 2022. – 228 с. – С. 106-107.
Манчаары бирииһигэр спартакиада мас тардыыһыытыгар абсолютнай чемпиона 
Каратаев Петр Дмитриевич
(1956)
Петр Каратаев 1956 с. Кэбээйи улууһун Баҕадьа бөһүөлэгэр төрөөбүтэ. Ахсыс кылааһы бүтэрбитин кэннэ дьоно Тааттаҕа көһөн кэлэн Харбалаах орто оскуолатын бүтэрбитэ. Оскуола кэнниттэн “Коммунизм” совхозка үлэлии сылдьан армияҕа сулууспалыы барбыта. 1978 с. СГУ медицинскай факультетыгар үөрэнэ киирбитэ. Студенныы сылдьан табаарыстарынаан мас тардыһыытынан дьарыктаммыттара, “Көмүс мас” диэн күрэхтэһиини тэрийбиттэрэ, быраабыланы тупсаран оҥорбуттара, спорт бу көрүҥэ Саха сиригэр киэҥник тэнийэригэр олук уурбуттара.
Спортсмен быһыытынан республика түһүлгэлэригэр үрдүк ситиһиилэрдээх. 1983 с. мас тардыһыытыгар аан бастакынан Саха АССР спордун маастарын аатын ылан саха спордун историятыгар киирбитэ. Бастаан 1981 с. мас тардыһыытыгар Дьокуускай куорат чемпионун аатын ылбыта, онтон республикаҕа ыйааһыныгар барыта үстэ бастаабыта. 1983 с. Манчаары спартакиадатын ыйааһыныгар чемпионнаан баран, өссө абсолютнай чемпион үрдүк аатын ылбыта. Республикатааҕы категориялаах судьуйа, элбэх күрэхтэһиилэргэ кылаабынай судьуйанан үлэлээбитэ.
“Физическай культура уонна спорт сайдыытыгар үтүөлэрин иһин”, “СР спорт национальнай көрүҥнэрин сайдыытыгар кылаатын иһин” бэлиэлэринэн, Россия Олимпийскай комитетын Дипломунан наҕараадаламмыта, “Сахаада-спорт” Ассоциация мас тардыһыытыгар ХХ үйэ бастыҥ спортсменын аатын ылбыта. 1989 сылтан кини бирииһигэр мас тардыһыытыгар республикатааҕы турнир ыытыллар.
1984 с. быраас үөрэҕин бүтэриэҕиттэн Дьокуускайдааҕы республиканскай клиническай балыыһаҕа генеральнай директорынан, СР доруобуйа харыстабылын министрин солбуйааччынан, психоневрологическай диспансер кылаабынай бырааһынан, Медицина Национальнай киинин генеральнай дириэктэрин солбуйааччынан, Республикатааҕы онкологическай диспансер кылаабынай бырааһынан ситиһиилээхтик үлэлээбитэ.
СР үтүөлээх бырааһа, РФ уонна СР доруобуйатын харыстабылын туйгуна, “Гражданскай килбиэн” бэлиэнэн наҕараадаламмыта.
П. Д. Каратаев туһунан кинигэ:
Их выбрало время: врач, организатор здравоохранения и спортсмен Петр Каратаев / Министерство здравоохранения РС(Я) ; [составители В. П. Николаев и др.] – Якутск : [б.и.], 2016. – 160 с. – (Известные деятели здравоохранения, медицинской науки и образования Якутии).
Ыстатыйалар:
Возрождение традиции предков=Өбүгэлэрбит үгэстэрин тилиннэрэн. – Медиа-холдинг Якутия, 2009. – 324. – Иһинээҕититтэн: Каратаев Петр Дмитриевич: “Чөл киһи үлэни да кыайар…” / кэпсэттэ Иван Ушницкай. – С. 171-173 ; Каратаев Петр Дмитриевич: “Хара күүһүнэн кыайыыны ситиспэккин” / суруйда Вера Захарова. – С. 173-174.
Тэбилик мастан кыырайан / хомуйан оҥордо Александр Харитонов ; редактор Владислав Коротов. – Дьокуускай : Дани-Алмас, 2017. – 280 с. – Иһинээҕититтэн: Каратаев Петр Дмитриевич. – С. 125-127.
Афанасьев, А. Саҥа маастардар : [П. Каратаев бирииһигэр мас тардыһыытыгар республикатааҕы күрэхтэһии] // Саха сирэ. – 2000. – Муус устар 8 к. – С.15.
Мостахов, А. Е. Саха саарына : [биллэр спортсмен, салайааччы, спортивнай судьуйа П. Д. Каратаев] // Спорт Якутии – 2016. – Балаҕан ыйын 15 к. – С. 14.
****
П. Каратаев — спортсмен, врач, организатор здравоохранения (слово о юбиляре) // Якутский медицинский журнал. – 2006. – N 3 (15). – С. 60.
Платонов, И. Он стал первым : [о первом мастере спорта Якутии по перетягиванию палки П. Д. Каратаеве] // Спорт Якутии. – 2011. – 15 сент. – С. 19.
Организатору здравоохранения П. Д. Каратаеву 60 лет //Якутский медицинский журнал. – 2016. — N 3 (55). – С. 99.
Платонов, И. Первый мастер : [о ветеране мас-рестлинга Петре Каратаеве] // Якутия – 2022. – 4 авг. – С. 6-7.