Загрузка...Былыргы Баайаҕа сириттэн,
Аатырбыт аарыма уустартан
Утумнаан күн бүгүн күрбүйэр
Бориспыт кытыастар кыһата.
Суох, кини уус эрэ буолбатах,
Арчыһыт, алгысчыт ааттааҕа
Бар дьоҥҥо тиийимтиэ кэс тыллаах
Альбомнар, кинигэ автора.
Ол иһин улуукан убайа
Ойуунускай аатынан лауреат…
Урсун
Олоҕун олуктара
Б.Ф. Неустроев талыы-талба айылҕалаах, талааннаах дьоннордоох Таатта сирин Баайаҕа нэһилиэгэр 1945 сыл алтынньы 20 күнүгэр күн сирин көрбүтэ. Олоҥхоһут, сэһэнньит дьиэ кэргэнигэр төрөөбүт тыл сүмэтин, төрүт саха олоҕун илгэтин, мындыр үгэстэрин оҕо эрдэҕиттэн этигэр-хааныгар иҥэринэн, омук былыргытын ымпыгын-чымпыгын кэрэхсиир буола улааппыта. Дойдутугар уонна Мэҥэ Хаҥалас Төҥүлүтүгэр оскуолаҕа үөрэнэр сылларыгар уруһуйдьут дьоҕура биллибитэ. Оччотооҕуга бэрт сэдэхтик көстөр хомуска оонньуу үөрэммитэ.
1965-1969 сс. Чуумпу акыйаан байыаннай флотугар сылдьар атомнай лодкаҕа сулууспалаабыта. Дойдутун ахтылҕанын хомуска оонньоон таһаарара. Ол кэмтэн ыла этигэн хомус кини олоҕун арахсыспат аргыһа буолбута. Уйан куттаах ойууһут моряк байҕал эҥин-дьикти сүдү көстүүлэрин бэйэтин хартыыналарыгар дьүһүйэн кэрэхсэбили тарпыта. Греков аатынан Бүтүн Союзтааҕы байыаннай студия быыстапкатыгар кыттан, дипломунан уонна харчынан бириэмийэлэммитэ.
Төҥүлүгэ үөрэнэ сылдьан, чугас бөһүөлэктэринэн өтөхтөрү кэрийэн, 400-кэ үлэни хомуйбута. Н.А. Аржакова — Иванова «Сойуппат сыдьаана Мандар Уус — Борис Неустроев» кинигэтигэр сурулларынан, Мандар Уус отучча сыл устата 1500 оһуору-ойууну хомуйбут, ол иһиттэн маска — 700, көмүскэ — 300, таҥаска — 200, туоска — 120 (26 сирэй).
Өр сыллаах үөрэтии-чинчийии түмүгэр Мандар Уус саха дьахтара таҥаска уонна туоска биэс уонтан тахса эгэлгэ сииги туттан тигэрин, иистэнэрин быһаарбыта. Итини сэргэ мас-туос иһиттэр, көмүс киэргэллэр, таҥас-сап үтүмэннээх арааһын быһаарар, үөрэтэр чинчийэр.
1970 сылтан Уус Тааттаттан саҕалаан өбүгэлэрин дьэрэкээн оһуордарын мунньубут ойууларын түмэн, быыстапкаҕа туруорар, дьоҥҥо-сэргэҕэ билиһиннэрэр, көрдөрөр буолбута.
Борис Федорович эдэр сааһыттан өбүгэлэрин, Кутаама түөлбэтин тимир уустарын, төрүт дьарыктарын утумнаан дэгиттэр уус быһыытынан биллибитэ. Кини көмүстэн, тимиртэн, удьурхайтан уонна мастан оҥорбут сиэдэрэй оҥоһуктара республика, Россия араас таһымнаах быыстапкаларыгар туруоруллубуттара. Үгүс сылларга саха хомуһун, уран оһуорун-ойуутун араас таһымнаах көрүүлэргэ, фестивалларга, Россия композитордарын съеһигэр тиийэ, хомус уустарын түмсүүлэригэр пропагандалаабыта, хомус оҥоһуутугар эдэрдэри уһуйбута.
Мандар Уус дэгиттэр спортсмен: штангист, боксер, тустуук, сүүрүк, дуобаччыт.Эт-хаан, өй өттүнэн талбыт сайдыылаах. Кини ону таһынан олохтоох кулууп артыыһа, хомусчута. Бэйэтин билиититтэн, дьарыгыттан атыттарга тиэрдэр-бэрсэр, оҕолору уһанарга үөрэтэр.
2005 сылтан Байаҕа орто оскуолатын директорын солбуйааччыта. Мандар студия салайааччыта. 2011 сыл ахсынньы 17 күнүгэр Баайаҕа нэһилиэгэр «Мандар Уус. Айылгы уонна Айымньы киинин» арыйбыта.
Борис Федорович иллээх дьиэ кэргэн амарах аҕата, эйэҕэс эһэтэ. Кини ахсаабат түбүгэр, айар дьарыгар, бары үлэтигэр-хамнаһыгар бөҕө тирэх буолар олоҕун аргыһа СР үөрэҕириитин туйгуна Дора Борисовналыын түөрт оҕону сүһүөхтэригэр туруордулар.
Наҕараадалара уонна ытык ааттара
• Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ
• П.А. Ойуунускай аатынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин бириэмийэтин лауреата
• Саха Өрөспүүбүлүкэтин Духуобунаһын академиятын академига
• «За достижение в культуре» Россия культуратын министерствотын бэлиэтэ
• Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун маастара
• «Дети Саха Азия» фонд стипендиата
• Таатта улууһун Ытык олохтооҕо
Айар үлэтэ
А. Е. Кулаковскай — Өксөкүлээх Өлөксөй «Ойуун түүлэ», А. И. Кривошапкин — Айына «Евразийский Союз», Сайыына «Мин куйаар оҕото сорҕото буолабын», В. Власов «Мин сахабын», Унаар Уйбаан «Алгыс баһа сыаланнын», Д. Афанасьев «Алаас ахтылҕана», Баайаҕыын «Тааттам дьонугар» уо. д. а. кинигэлэри ойуулаабыта-бичиктээбитэ.
Кинигэлэрэ
 |
Саха орнаменнара / Саха АССР Культ. мин-та, Норуот айымньытын уонна Культ.-сырдатар үлэ респ. науч.-метод. Киинэ. – Якутскай : Кинигэ изд-вота, 1990. — 98 С. Рец. : . Махталлаах үлэ / М. Хатылаев // Кыым. — 1990. — Сэтинньи 3 к. |
 |
Саха ойуута-мандара : эбиллибит таһаарыы. – Дьокуускай : Ситим ЧИФ, 1994. — 72 с. Рец. : Олоҥхолоох ойуулар : (Б. Ф. Неустроев альбомугар бэлиэтээһиннэр) // Сах саҕаттан / К. Д. Уткин. – Дьокуускай, 2000. — С. 29. |
 |
Көмүс уустарыгар көмө. – Дьокуускай : Бичик, 1994. — 40 с.4. Саха туоһа : альбом. – Дьокуускай : Бичик, 1996. — 96 с. Рец. : «Саха туоһа» альбом-Кинигэ биһирэмэ / А. Иванов // Таатта. — 1998. — Муус устар 25 к. |
 |
Неустроев, Борис Федорович. Саха туоһа / Б. Ф. Неустроев. — Дьокуускай : Бичик, 1996. — 96 с. : ил. |
 |
Үһүс үтүмэҥҥэ дьэгдьийэн, чэбдигирэн, ыраастанан. — Дьокуускай : Бичик, 2000. — 96 с. Рец. : Мандар Уус ыллыгынан – чөл олох аартыгар / Женя Иванова // Таатта. – 2011. – Муус устар 19 к. – С. 2. |
 |
Иис-күүс ойуута-дьарҕаата // Узоры шитья / Л. И. Егорова, О. Н. Макарова тылб. – Дьокуускай : Бичик, 2002. — 100 с. Рец. : Саҥа альбом биһирэмэ : [Баайаҕаҕа Б. Ф. Неустроев “Иис-күүс ойуута-дьарҕаата” альбомун биһирэмэ] / А. Кустурова // Таатта. — 2003. — Муус устар 15 к. ; Мандар кэрээ угуйар кэһиитэ / А. Кустурова // Саха сирэ. — 2003. — Муус устар 23 к. — С. 5. |
 |
Ойуу тыла. Айыы тыла / [автор ойуулара]. — Дьокуускай : Бичик, 2004. — 208 с. Рец. : Б. Ф. Неустроев-Мандар Уус тойоннооһунун уратыта : («Ойуу тыла. Айыы тыла» кинигэтинэн) / Торотоев Г. Г. // Сравнительно-сопоставительное изучение тюркских языков : тезисы междунар. науч.-практ. междисциплинарной конф., посвящ. памяти тюрколога, к. филол. н., доцента Ю. И. Васильева-Дьаргыстай : (29, 30 нояб. 2012 г.). — Якутск, 2012. — С. 104-105 ; Мандар уус олоҥхото / Попова Г. С. – Санаайа // Иитии кыһата. — 2010. — N 4 (20). — С. 35-38 ; Ийэ тылбыт – Соҕотох тирэхпит / К. Дьячковскай — Анаарар // Саха Сирэ. — 2004. — АхСынньы 9 К. ; Саҥа Кинигэлиин билсиһии / П. Иванова // Таатта. — 2005. — Олунньу 5 К. – С. 3 ; “Ойуу тыла, айыы тыла” кинигэни ааҕа олорон… / Г. Неустроева // Таатта. – 2005. – Балаҕан ыйын 1 к. – С. 3 ; Дьоһун Кинигэ дьоро Күнэ : [Баайаҕаҕа Мандар УуС «Ойуу тыла. Айыы тыла» Кинигэтин биһирэмэ] / М. АндроСова // Таатта. — 2005. — Олунньу 10 К. ; Мандар икки бүк үөрүүтэ : [Ытык Күөлгэ «Ойуу тыла — Айыы тыла» Кинигэ биһирэмэ] / Н. Иовлев // Таатта. — 2005. — Кулун тутар 10 К. – С. 2. |
 |
Саха ойуута-бичигэ — Узоры и орнаменты саха : альбом / Мандар Уус ; [автор идеи И. М. Андросов]. – Якутск : Бичик, 2007. – 288 с. : ил. Саха ойуута-бичигэ — Узоры и орнаменты саха / Мандар Уус ; [автор идеи И. М. Андросов]. – 2-е изд., с изм. – Якутск : Бичик, 2010. – 144 с. : ил. |
 |
Түмсүү — төлкө төрдө : [буклет] / Якутское региональное отд-ние Всероссийской политической партии «Единая Россия». – Якутск : «Смик-Мастер. Полиграфия», 2013. – [10] с. |
 |
Моҕол Ураһа — Могол Ураса / [пер. с якут. О. Н. Макаровой, Л. С. Борисовой]. – Дьокуускай : Бичик, 2015. – 256 с. |
 |
Моҕол Ураһа — Могол Ураса / [пер. с якут. О. Н. Макаровой, Л. С. Борисовой]. – Дьокуускай : Бичик, 2015. – 80 с. |
 |
Егоров, Николай Иванович. Саха быһаҕа = Якутский нож : [альбом] / Баайаҕыын, Мандар Уус ; [пер. с якут. С. Г. Алексеевой ; фот.: А. В. Назаров, В. В. Эверстов, М. С. Васильева и др.]. — Якутск : Бичик, 2015. — 199, [5] с. : ил, портр. |
| Неустроев, Борис Федорович. Барҕа санаам, сүбэ тылым / Мандар Уус. — Дьокуускай : Бичик, 2015. — 221, [1] с. : цв. ил. | |
 |
Мандар Уус. Тепло и свет якутской бересты. — Б/м, Б.г. — 17 с. |
| Мандар Уус. Эн дьылҕаҥ — бэйэҥ илиигэр / [Мандар Уус ; киирии тылы суруйда Н. Попова]. — Баатаҕай-Алыыта : Редакция газеты «Бытантай уоттара», 2016. — 97, [1] с. : ил. | |
| Мандар Уус. С ясным умом и чистой душой : [изречения] / Мандар Уус ; рисунки автора Неустроева Б. Ф. — Мандар Уус ; перевод с якутского Андросова В. С. ; комментарии: Макаровой О. Н., Неустроевой Г. И. — Якутск : Бичик, 2020. — 93, [2] с. : ил. |