АНДРОСОВА-ИОНОВА Мария Николаевна

Первая женщина – исследователь фольклора и этнографии народа саха, родилась 14 октября 1864 г. во II-м Игидейском наслеге Баягантайского улуса. В 1893 г. вышла замуж за политссыльного В.М. Ионова. Мария Николаевна написала олонхо «Күл-Күл оҕонньор уонна Силлирикээн эмээхсин икки», «Үүт аас бэйэлээх үрүҥ айыы тойон ыччаттара» и начало олонхо «Орто дойдуга тупсарарга түспүт хара тыа иччитэ баай Барыылаах». Эти произведения были опубликованы в книге «Образцы народной литературы якутов» в трех томах, подготовленного Э.К. Пекарским. За плодотворную деятельность на научном поприще в 1925 г. Мария Николаевна была награждена золотой медалью Русского географического общества.
М.Н. Андросова-Ионова умерла в 1941 г. во время эвакуации в Ташкенте.

Библиография

•  Олоҥхолор, ырыалар, этнографическай бэлиэтээһиннэр, ыстатыйалар = Олонхо, песни, этнографические заметки, статьи / М. Н. Андросова-Ионова ; Саха Респ. наук. Акад., Гуманит. Чинчийии ин-та ; хомуйан оҥордо Е. И. Коркина ; эппиэттиир ред. П. А. Слепцов. – Дьокуускай : [Кудук], 1998. – 373 с. : ил.
• Ионова Мария Николаевна / [хомуйан оҥордо Е. Д. Будикин]. – Дьокуускай : Сайдам, 2017. – 128 с.: ил. 
• Мария Николаевна Андросова-Ионова // Таатта улууһа. Сүүс сыл, сүүс суруйааччы / [ред. А. Ф. Постников-Сындыыс ; хомуйан оҥордулар: А. Ф. Постников уо. д. а. ]. – Ытык Күөл, 2012. – С. 39-42. – Иһинээҕиттэн: [кылгас биогр.] ; Күлкүл бөҕө оҕонньор, Силирикээн эмээхсин икки (олоҥхоттон быһа тардыы).

* * *

• “Дьэс солуур түгэҕин тиэрэ баттаабыт курдук…” : [кылгас биогр.] ; Аан дойду айыллыбыт ырыата ; Дьыл кэлиитин ырыата // Чолбон. – 2019. – №10. – С. 33-38.

О М.Н. Андросовой-Ионовой

• Сивцев, Д. К. Дом М. Н. Андросовой // Черкехский мемориальный музей “Якутская политическая ссылка XIX – начало XX вв.” : ист.-этногр. комплекс / Д. К. Сивцев-Суорун Омоллоон. – Якутск, 1999. – С. 100-102.
• Пестерев, В. И. М. Н. Андросова-Ионова // История Якутии в лицах / Владимир Пестерев. – Якутск, 2001. – С. 118-121.
• Андросова-Ионова Мария Николаевна : (1864-1941) // Женщины Якутии. – Якутск, 2005. – Т. 1. – С. 16-17.
• Семенова, Л. Н. О жанровых особенностях авторского олонхо М. Н. Андросовой-Ионовой / Л. Н. Семенова. – библиогр. : с. 308 (10 назв.) // Миф, символ, ритуал. Народы Сибири. – Москва, 2008. – С. 300-308.

* * *

• Андросов, Г. Г. Буурҕаҕа булгуруйбатах аал-луук маһы саната… / Гаврил Андросов // Чолбон. – 2014. – № 10. – С. 67-72.
• Коркина, Е. И. “Көҥүл олоххо олоруохтара дии санаан, сүрэҕим-быарым бөҕөхсүйэр…” : (Саха литературата, науката сайдарыгар кылаатан киллэрбит М. Н. Андросова-Ионова туһунан) / Евдокия Коркина // Чолбон. – 2019. – №10. – С. 86-90.

* * *

• Андросов, П. Х. Саха дьахталларыттан бастакы ырыаһыт, бэйиэт, научнай үлэһит / Дьөҥкү Сээн // Таатта. – 1999. – Алтынньы 28 к. – С. 3.
• Андросов, П. Х. Андросова-Ионова М. Н. олоҥхотун сорох сирдэригэр, геройдарыгар быстах бэлиэтээһиннэр / Дьөҥкү Сээн // Таатта. – 2000. – Алтынньы 28 к. – С. 3.
• Дмитриев, П. Олоҥхоһут Ондуруоһап эмээхсин / П. Дмитриев // Саха сирэ. – 2008. – Атырдьах ыйын 7 к. – С. 16.
• Семенова, В. Г. “Ондуруоһап эмээхсин курдук онолуйа туойдахпына…” / Валентина Семенова // Саха сирэ. – 2013. – Алтынньы 24 к.
• Боппосова, А. П. Нуучча Географическай обществотын мэтээлин кавалера / Анна Боппосова // Таатта. – 2014. – Олунньу 21 к. – С. 3.
• Будикин, И. Е. Бастакы учуонай-дьахтар / Иван Будикин // Таатта. – 2014. – Олунньу 28 к. – С. 2.
• Андросов, Г. Г. Номоххо уонна наукаҕа киирбит Бөҕө Маарыйа / Гаврил Андросов // Саха сирэ. – 2014. – Муус устар 10 к. – С. 31.
• Андросов, Г. Г. Түөрүллүбүт силистэр, умнуллубут алаастар эбэтэр Уолбаҕа – Ондуруоһап эмээхсин дойдутугар… / Гаврил Андросов // Саха сирэ. – 2014. – Муус устар 17 к. – С. 35.
• Будикин, Е. Д. Бастакы учуонай-дьахтар / Е. Будикин // Таатта. – 2014. – Ыам ыйын 3 к. – С. 3.
• Ушницкая, Е. И. Байаҕантай улууһун бастыҥ дьахтара / Елизавета Ушницкая // Таатта. – 2014. – От ыйын 11 к. – С. 3.
• Прокопьева, М. П. Талаанынан татыарыйбатах “Танылҕаннаах Тааттакайдаан эбэкэйбит” эргиччи талааннааҕа / Мария Прокопьева // Таатта. – 2014. – Алтынньы 31 к. – С. 4.

* * *

• Павлов, А. А. Слово о М. Н. Андросовой / А. А. Павлов // Якут. архив. – 2004. – № 3 (14). – С. 21-23. – Библиогр. : с. 23 (11 назв.).

* * *

• Андросова-Ионова Мария Николаевна : (14.12.1864 – 1941) // Аартыгы арыйааччылар : биобиблиогр. справочник / “Таатта” хаһыат редакцията автономнай тэрилтэ, И. А. Аргунов аатынан Таатта улууһун киин б-ката, “Таатта улууһа” МО архыыбын салаата ; [хомуйан оҥордулар: Т. Д. Бочорукова уо. д. а.]. – Ытык Күөл, 2012. – С. 22-25. – Библиогр. : с. 23-25 (23 назв.).

Андросова Ионова М.Н. Олоҥхолор, ырыалар