Егор Дмитриевич Андросов (1924-2011) — МКУК "Таттинская МЦБС"

кыраайы үөрэтээччи, Саха Республикатын культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Таатта улууһун бочуоттаах гражданина

Олоҕо уонна үлэтэ

Е.Д. Андросов 1924 с. кулун тутар 25 күнүгэр Баайаҕаҕа Сөксөл диэн сиргэ 12 оҕолоох Харитина Саввична уонна Дмитрий Федорович Андросовтар дьиэ кэргэннэригэр төрөөбүтэ. Баайаҕа оскуолатыгар бэһис кылааһы үөрэнэн бүтэрбитэ, салгыы Тандаҕа үөрэммитэ, сэттис кылааһы Чөркөөххө бүтэрбитэ.

1941 с. Андросовтар Ытык Күөлгэ көһөн киирбиттэрэ. Егор Дмитриевич үлэтин 1942 с. оройуоннааҕы сэбиэт иһинэн үлэлиир аармыйа кэргэттэрин, тулаайахтарын көрөр-харайар “Райгособеспечение” тэрилтэҕэ техническай үлэһитинэн саҕалаабыта. Онтон 1944 с. аармыйаҕа ыҥырыллан 1950 с. диэри сулууспалаабыта, Япония милитаристарын утары сэриигэ кыттыыны ылбыта. Сэрииттэн эргиллэн кэлэн торөөбүт оройуонугар промкомбинакка, лесхозка, кэлин Таатта народнай театрыгар таһаарыылаахтык уонна айымньылаахтык үлэлээбитэ.

Айылҕаттан талааннаах уруһуйдьут, уус киһи Таатта народнай театрыгар 18 сыл декоратор-художнигынан үлэлээн элбэх туруорууларга, кэнсиэрдэргэ декорациялары, көстүүмнэр эскиистэрин оҥорон көрөөччүлэр биһирэбиллэрин ылбыта, театр айымньылаах үлэтигэр, албан аатырыытыгар сүҥкэн кылаатын киллэрбитэ.

Егор Дмитриевич саха норуотун духуобунай култууратын үйэтитиигэ кэскиллээх үлэни ыыппыта. Кини оҕо эрдэҕиттэн билэ-көрө сатыыра, истибитин өйүгэр тутар дьоҕура кэлин кыраайы үөрэтиинэн дьарыктанарыгар олус туһалаабыта. Республика архыыптарыгар үлэлээн элбэх матырыйаалы хомуйбута. Ол түмүгэр Таатта кэрэ-бэлиэ сирдэрин, сэһэннэрин, номохторун, улууспут олоҥхоһуттарын, отоһуттарын, күүстээх дьонун, үөрэхтээхтэрин, суруйааччыларын, дойдутун Баайаҕа историятын үөрэтэн элбэх кинигэни, ыстатыйалары бэчээттэтэн дьон сэҥээриитин ылбыта.

Аһаҕас халлаан анныгар тэриллибит Чөркөөх музейыгар моҕол ураһа тутуллуутугар, 70 экспонаты бэлэхтээн, сэдэх хаартыскалары, маллары, докумуоннары быһаарыыга улахан көмөнү оҥорбута. Улуу Кыайыы үбүлүөйүнэн оройуоммутуттан сэрии толоонугар охтубут, эргиллэн кэлбит буойуннары чуолкайдааһыҥҥа үлэлэспитэ.

Республика араас улуустарыттан эрэ буолбакка, омук дойдуларыттан кытта кэлээччилэр киниэхэ сылдьан сэһэнин истэн, төрүччүлэрин билэн, сүбэ ылан, архыыбын уонна сэдэх хаартыскаларын туһанан, бэлиэтэнэн астынан бараллара.

Олоҕун аргыһа Елена Петровна Слепцовалыын 50 сыл бииргэ өйөһөн-өйдөһөн, дьон-сэргэ ытыктабылын ылан дьоһуннук олорбуттара, кэргэнэ кини айар, суруйар, чинчийэр үлэтигэр күүс-көмө буолбута.

Кинигэлэрэ

Саха сирин күнүн маҥнайгы календаара. – Ытык Күөл : Таатта оройуоннааҕы типография, 1991. – 16 с.

П. А. Ойуунускай төрдө-ууһа, аймахтара / Таатта оройуонун дьаһалтата, народнай депутаттар оройуоннааҕы Сэбиэттэрэ. – Дьокуускай : Ситим, 1993. – 23 с. : ил.

Таатта отоһуттара / бэчээккэ бэлэмнээтэ В. А. Попова-Аал. – Дьокуускай : Бичик, 1993. – 160 с. : ил.

Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара : 2 чаастаах / А. Кулаковскай аатынан культура уонна искусство киинэ, Таатта оройуонун үөрэҕин управлениета. – Дьокуускай : Ситим, 1993.

1-кы чааһа. – 47 с.

2-с чааһа. – 47 с.

Баай Аҕа ууһа Баайаҕа. Нэһилиэк историятын кэрчиктэриттэн. – Дьокуускай : [и. с.], 1995. – 80 с.

«Байанай алгыһыттан» сэдиптээн … – Ытык Күөл : «Таатта» хаһыат редакцията, 2000. – 27 с. : ил.

Оруоһуттар : докумуоннарга, норуот сэһэннэригэр олоҕурбут историческай эссе-сэһэн / эппиэттиир редактор В. Н. Луковцев. – Дьокуускай : Бичик, 2000. – 284, [1] с. ил.

Сэһэннэр-сэппэннэр / редактор А. Г. Павлов. – Дьокуускай : Бичик, 2001. – 254, [2] с.

Баайаҕа. Таатта улууһа / хомуйан оҥордулар: Е. Д. Андросов [уо.д.а.] ; эппиэттиир редактор В. Н. Луковцев. – Дьокуускай : Бичик, 2003. – 552 с. – (Саха сирин нэһилиэктэрэ).

Олоххо тардыһыы күүһэ / редактордар: В. Н. Луковцев, С. Г. Алексеева. – Дьокуускай : Бичик, 2003. – 301, [2] с.

Таатта олоҥхоһуттара / Е. Д. Андросов. – Ытык Күөл : Таатта хаһыат редакцията. – 2006. – 20с.

Таатта ытык-бэлиэ сирдэрэ / Е. Д. Андросов, Е. Ф. Кузьмина. – Дьокуускай : Бичик.

1-кы чааһа. – 2007. – 128 с. : ил.

2-с чааһа. – 2008. – 160 с. : ил.

Куома Чааскын / хомуйан оҥордулар: Е. Д. Андросов [уо.д.а.] ; аан тыл В. Н. Луковцев. – Дьокуускай : Бичик, 2009. – 158, [4] с. ил.

Таатта ытык-бэлиэ сирдэрэ / Е. Д. Андросов, Е. Ф. Кузьмина. – Дьокуускай : Бичик, 2012. – 264, [9] с. ил.

Андросов Егор Дмитриевич. Сир түннүгэ : ыстатыйалар : 2 чаастаах / хомуйан оҥордо А. К. Посельская. – Ытык Күөл : «Таатта» хаһыат редакцията. – (Таатта ытык дьоно).

1-кы чааһа. – 2019. – 364 с. : ил.

2-с чааһа. – 2020. – 340 с. : ил.

Е. Д. Андросов туһунан

Егор Дмитриевич Андросов / хомуйан оҥордулар: Т. И. Андросова, Е. Ф. Кузьмина. – Дьокуускай : Бичик, 2015. – 272, [24] с. ил. – (Саха киэн туттар дьоно).

***

Таатталар – төрүт дьарыкка : альбом-кинигэ / бырайыак ааптара Б. И. Павлов ; хомуйан оҥордулар: В. А. Канаева, М. Е. Барахова ; редактордар: Б. И. Павлов, А. Ю. Чемчоева. – Дьокуускай : Компания «Дани Алмас», 2012. – 144 с. : ил. О нем, с. 56.

Кыайыы кынаттаах Албан аат — тыыннаах : [4 кинигэлээх] / хомуйан оҥордо С. И. Беркина ; редактор И. А. Сивцева ; [киирии тыл: И. А. Сивцева, М. М. Соров, С. И. Беркина]. – Ытык Күөл : «Таатта» хаһыат редакцията, 2015. – 1-кы кинигэ : Таатталар Аҕа дойдуну көмүскүүр сэриигэ. – 358 с. : ил. О нем, с. 57.

Таатта улууһун бочуоттаах гражданиннара : [биографическай ыйынньык] / кинигэ идеятын ааптара А. К. Посельская ; хомуйан оҥордулар: Е. И. Софронова, Н. С. Иовлев. – Ытык Күөл : «Таатта» хаһыат редакцията, 2015. – 110 с. О нем, с. 8.

Таатта — 2019 : ытык-бэлиэ күннэр : [биобиблиографическай справочник] / «Таатта улууһа» муниципальнай оройуон, И. А. Аргунов аатынан Ытык Күөл киин библиотеката, Таатта улууһун кыраайы үөрэтээччилэрин көҥүл түмсүүтэ ; хомуйан оҥордо Е. И. Шестакова ; Тааттатааҕы муниципальнай архыып сэбиэдиссэйэ Л. П. Слепцова матырыйааллара туһанылыннылар ; кинигэ тахсарыгар эппиэттээх А. К. Билюкина. – Ытык Күөл : [и.с.], 2019. – 125 с. : ил. – Библиогр.: с. 23-24 (13 назв.). О нем, с. 23-24.

Трудовая слава Якутии : почетные граждане Республики Саха (Якутия), городов и улусов / Правительство Республики Саха (Якутия) ; авторы-составители: М. П. Габышев, К. Е. Павлов. – Якутск : Сахаполиграфиздат. – Т. 2. – 2006. – 472 с. : ил. О нем, с. 239.

Краеведы Якутии : биобиблиографический справочник / Министерство культуры и духовного развития Республики Саха (Якутия), Якутский государственный объединенный музей истории и культуры народов Севера им. Ем. Ярославского ; автор идеи и главный редактор Е. С. Шишигин ; составитель П. В. Винокуров ; репродукции и фото А. И. Винокурова. – Якутск : Бичик, 2007. – Выпуск 1. – 272 с. : ил. О нем, с. 89.